Yenilenebilir Enerjide Kooperatiflerin önemi ve katkıları

Ekonominin olmazsa olmaz üç kuralı vardır. Bunlar; emek, sermaye ve doğal kaynaklardır. Fakat yine de bunlar üretim için tek başlarına yeterli değildir. Bunu sağlamak içinse girişimciliğe ihtiyaç vardır. Yani daha açık bir anlatımla un, yağ ve şeker var fakat bunları yapacak olan aşçı yoksa helvada olmamaktadır. Dolayısıyla helvanın olması için bir aşçıya yani girişimciye gereksinim vardır. Yeniliklerin ve gelişimin arkasındaki en büyük aktör ise girişimciliktir. Bu bağlamda girişimcilik ihtiyaçları görme, çözüm üretme, bireysel ve toplumsal çıkarları elde etmeye öncülük etmektir.

Kooperatifçilikte girişimcilik yöntemlerinden birisidir. Birçok insanın aynı amaç ve çıkar doğrultusunda bir araya gelmesidir. Özellikle kırsal kesimde sermaye az ve dağınık bir şekildedir. Bütün bunları tek bir çatı altında toplama ve organize etmenin adı kooperatifçiliktir.

Kooperatiflerin kurulma amacı ortakları ile birlikte büyüme, istihdam ve ihtiyaçları karşılamaktır. Bunların yanında kooperatifçilik, yerli kaynakların kullanılması, atıl durumdaki kaynakların değerlendirilerek ekonomiye kazandırılması, toplumda sosyalleşme ve kaynaşma olanağını sağlaması ve ayrıca ekonomik etkinliği gerçekleştirmek için ortak hareket etme aracıdır.

Günümüzde orta ve sabit gelirli vatandaşların kazançlarını artık altın, döviz ve vadeli hesaplarda değerlendirmeleri giderek azalmaktadır. Bundan sonraki süreçte devletimizin sunduğu hibe ve desteklerden yararlanarak hem kazancın arttırılması hem de ihtiyaçların karşılanması ön plana çıkmaktadır. Buna örnek olarak kooperatiflik çatısı altında güneş elektrik santrali kurarak hem mahsuplaşma yoluyla tükettiğimiz elektriği sıfırlamak hem de ihtiyaç fazlası elektriği ilgili yönetmelik kapsamında satarak gelir elde etmek güzel bir yöntemdir.

Gelişmiş ülkelerde kooperatifçiliğin önemi ve etkisi oldukça büyüktür. Bu konuda oldukça başarılı örnekleri vardır. Hem üyelerinin yaşam standartlarına pozitif katkı sağlaması hem de ülkelerinin ekonomik ve mali yapılarına istikrar kazandırması açısından son derece önemlidirler. 

Ülkemizde de kaliteli üretim ve işlem hacimleri ile ilk 500 şirket içine girmiş kurumsallaşmış kooperatiflerimiz vardır. Bunlar hem ortaklarının ürünlerini uygun fiyata alıp pazarlamakta hem de dağıttıkları krediler ile üretimin sürdürülmesi ve maliyetlerin düşürülmesine önemli katkı sağlamaktadırlar. Örnek olarak Trakyabirlik ve Marmarabirlik gösterilebilir.

Kooperatifler TTK’nin 124. maddesine göre ticari şirketlerdir ve yaptıkları yatırımlardan kazanç elde etmeyi hedeflerler. Kooperatifler en az 7 gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulur. Yine kooperatiflerin diğer şirket türlerinden birkaç farkı vardır. Bunlardan bazıları, ortakların aynı meslekten veya ihtiyaçlarının aynı olması, payların serbest dolaşamaması ve sermaye yapılarının değişken olmasıdır.

Son yıllarda yenilenebilir enerji alanında yapılan yatırımlarla ülkemiz açısından önemli bir gelişme yaşanmıştır. Yenilenebilir enerji kaynaklarıyla kurulan santrallere devletimizin belli bir süre alım garantisi vermesi bu alanda ki yatırımları daha da hızlandırmıştır. Bu bağlamda Kooperatif Stratejisi ve Eylem Planı (TÜKOSEP) kapsamında potansiyeli yüksek yeni alanlar tespit edilerek yenilenebilir enerji kooperatifleri kuruluş çalışmaları başlamıştır.

Enerji kooperatifleri kuruluş şartları başlıca şunlardır:

-Tüketim birleştirme yolu ile,

-Aynı dağıtım bölgesi içinde yer alan,

-Aynı abonelik türünde en az 7 gerçek ya da tüzel kişi olması gerekmektedir.

Yeni düzenleme ile enerji kooperatiflerine birçok avantajlar da gelmiştir. Artık 1 MW’a kadar kota yayınlanmasını beklemeden tüketimlerini birleştiren ortaklara güç tahsis edilmesi olanağı verilmiştir. Ayrıca IPARD, ulusal veya uluslararası kuruluşlardan sağladığı proje bazlı desteklerden yararlanan kooperatifler için 5 MW’a kadar ve sözleşme güçleri oranında kota tahsisi sağlanacaktır.

Enerji kooperatifleri için TEİAŞ tarafından belirlenen azami trafo kapasitesi ortak sayıları ve tüketim ihtiyaçları ile orantılı olarak belirlenir.

a) 7-100 ortağı bulunan için 1 MW’a kadar,

b) 100’den fazla 500’e kadar ortaklı için 2MW’a kadar,

c) 500’den fazla 1000’e kadar ortaklı için 3MW’a kadar,

ç) 1000’den fazla ortağı olan için 5 MW’a kadar,

tahsis yapılabilir.

Bu enerji kooperatiflerinin kurulum amaçları; enerjinin sürdürülebilir ve enerji bağımlılık oranının düşürülmesi, bölgesel olarak enerji ihtiyacının tespit edilerek mantıklı yatırım yapılması ve iletim kayıp oranlarının azaltılması, yerel kalkınmanın gerçekleştirilmesi, çeşitli yatırım modellerinin oluşturulması ve ayrıca enerjinin üretildiği yerde tüketilmesi ile bölgesel kalkınmaya yardımcı olmasıdır.

Ülkemizde de her alanda olduğu gibi enerji kooperatifi alanında da girişimler hızla artmaktadır. Hayata geçirilen bir örnek henüz olmamasına rağmen bu alanda kurulum ve işletmeye alma çalışmaları devam etmektedir. Pek yakında diğer olumlu örnekleri olan kooperatif örneklerine enerji kooperatifleri de katılacaktır.

Sonuç olarak kooperatifler tanımından da anlaşılacağı gibi üyelerin ortak bir payda da bir araya gelmesi ile soysal ve kültürel ihtiyaçları karşılamak için oluşturdukları en güzel çatıdır. Yenilenebilir enerji kooperatifleri henüz yolun başındadır. Bu sebeple bir takım sorunlar ve eksiklikler de vardır. Fakat gönüllü ve istekli insanlar arttıkça bu sorunların da üstesinden zamanla gelinecektir. Bildiğimiz gibi dünyamız hızla küresel bir ısınma sürecine girmiştir. Bunun en önemli sebeplerinden birisi de petrol, doğal gaz ve kömür gibi fosil yakıtlardır. Elbette yenilenebilir enerji kaynakları da tozpembe bir görüntü çizmemektedir. Özellikle su elektrik santralleri ve rüzgâr santralleri bazı dengeler gözetilmeden ve dikkate alınmadan kurulduklarında ekolojik dengeyi olumsuz etkileyebilmektedirler. İşte burada bilinçli ve istekli yatırımcıların bir araya gelmesi ve kooperatif çatısı altında birleşmeleri bu gibi olumsuzlukların da ortadan kalkmasına yardımcı olacaktır.

Birlikten kuvvet doğar, kooperatiflerle daha çok kuvvet doğar.